SARDYNIA – co zjeść? – tych dań musisz spróbować!

No to lecimy z moim ulubionym tematem, czyli Sardynia – co zjeść? Jakich dań warto spróbować podczas podróży na Sardynię? Mam dla Was pyszną listę!

Nie muszę chyba dodawać, że kuchnia włoska to jedna z moich ulubionych? Kocham włoskie makarony, kocham pizzę (najlepiej neapolitańską), uwielbiam włoskie antipasti (przystawki) czy desery. Coś czuję, że nie jestem w tym sama! Prawda? Na Sardynii możecie się nieźle nasycić kuchnią włoską, ale też popróbować lokalnych specjałów, bo kuchnia sardyńska ma sporo własnych przysmaków do zaoferowania. Przysmaków, których nie znajdziecie w innych miejscach we Włoszech. Ba, myślę, że całkiem często będziecie googlować nazwy dań, które nic nie będą Wam mówiły! Nawet, jeśli we Włoszech byliśmy już naprawdę wiele razy! To co? Gotowi? No to jemy!

 

Co koniecznie zjeść na Sardynii?

 

Pane Carasau

 

Zaczynam od czegoś bardzo prostego, co znajdziecie w sklepach, a restauracjach zwykle dostaniecie w ramach tzw. coperto! Pane Carasau to chrupiący chlebek, charakterystyczny na Sardynii. Jest cieniutki i… nie można się od niego oderwać! Można powiedzieć, że to bardziej podpłomyk niż chlebek. Tradycyjnie był zabierany jako przekąska przez pasterzy –  długo utrzymuje świeżość. Prawdopodobnie pane carasau było jadane na Sardynii już 1000 lat przed Chrystusem – tak pokazały znaleziska z lokalnych nuragów (tutejszych grobowców).

Do pochrupania w sam raz! Na pewno spotkacie go w restauracjach, ale jeśli wynajmujecie dom lub mieszkanko, możecie go kupić na śniadanie czy na kolację zamiast pieczywa. Pysznie i wygodnie! My właśnie tak zrobiliśmy 🙂

 

Sardynia – co zjeść? – Pane Vrattau / Pane Frattau

 

 

Pane Vrattau to kolejne tradycyjne danie kuchni sardyńskiej, tym razem pochodzące z regionu Barbagia. Na pierwszy rzut oka przypomina trochę cienką pizzę, ale jego tekstura i smak jest inny. Bazą jest tu cienki chlebek carasau.

Pane Vrattau jest miękki (chrupiący pane carasau jest najpierw moczony w bulionie), a na nim w wersji klasycznej znajdziecie sos pomidorowy, ser pecorino i zazwyczaj jajko sadzone. Można też dodać sos mięsny lub inne dodatki.  Całość może być krótko zapieczona, aby ser się stopił i wszystkie smaki się połączyły.

To proste danie, ale warto spróbować. Myślę, że nie jedliście wcześniej nic takiego! My pane vrattau próbowaliśmy w uroczej restauracji Su Guruttu w miasteczku murali Orgosolo, właśnie w regionie Barbagia.

Jeżeli będziecie w Cagliari, sprawdźcie Panefratteria Cagliari. My już nie zdążyliśmy tam dotrzeć, ale mają pane vrattau w przeróżnych wersjach, z różnymi dodatkami.

 

Sardynia – co zjeść? – bottarga

O makaronach z bottargą podawanych na Sardynii nasłuchałam się sporo przez ostatnich 15 lat! W lutym 2007 (jeszcze się wtedy nie znaliśmy!) Łukasz odwiedził Sardynię wspólnie ze swoim ówczesnym Przyjacielem. Luty nie był zbyt dobrym terminem na zwiedzanie wyspy, ale makaron z bottargą zdecydowanie zapadł mu w pamięć. Przez te wszystkie lata wielokrotnie wspominał właśnie sardyńskie pasty z dodatkiem bottargi.

 

Bottarga to tradycyjny sardyński przysmak, który składa się z solonych, prasowanych i suszonych jaj ryb, najczęściej tuńczyka lub cefala. Bottarga jest często używana jako dodatek do potraw, szczególnie makaronów. Starta na drobno (przypomina wtedy z wyglądu bułkę tartą) jest dodawana do dań, aby wzbogacić je o intensywny, morski smak. Jest bardzo cenionym produktem, zarówno z uwagi na swój wyrazisty smak i aromat, jak i na bogactwo składników odżywczych. My oczywiście od razu weszliśmy w makarony z dodatkiem bottargi i chociażby Vongole e Bottarga w lokalnej Trattoria Vineria Margiu okazał się totalnym sztosem! Na zdjęciach poniżej zobaczycie focaccię Gourmet z serem straciatella, karczochami i bottargą z tuńczyka oraz makaron anguleddas z małżami i bottargą z cefala.

 

 

Sardynia – co zjeść? – fregola sarda

 

Fregola sarda (znana również jako fregula) to tradycyjny rodzaj makaronu pochodzący właśnie z Sardynii. Makaron ten ma unikalny kształt – to  małe urocze kulki lub granulki, które są robione z semoliny, czyli grubo mielonej mąki z pszenicy durum. Fregola może mieć różne rozmiary, od drobnych kuleczek do większych granulek. Często podawany z owocami morza (fregolla alla pescatora), z małżami (fregola con arselle) albo z ośmiornicą.

Fregola jest używana również do przygotowywania zup, sałatek lub jako dodatek do duszonych mięs i owoców morza.

Ja zjadłam fregolę al sugo di polpo w rybnej restauracji Sandolo Pescheria Ristorante  w Carloforte. Kuleczki były rewelacyjne, chociaż przyznam, że sam sos dla mnie był nieco zbyt intensywny w smaku. Mam nadzieję, że jeszcze wpadnę na fregolę w innym wydaniu! Wam również bardzo polecam! 🙂

 

Sardynia –  co zjeść? – culurgiones 

 

Culurgiones to danie, które w kuchni Sardynii mnie zdziwiło! Pierożki z ziemniakami? We Włoszech? A jednak! Culurgiones to dość duże i grubiutkie (w porównaniu do ravioli) pierogi. Tradycyjnie nadziewane ziemniakami, serem pecorino i miętą. Serwowane z sosem pomidorowym lub z masłem i parmiggiano. 

My na początek zjedliśmy absolutny sztos, jeśli chodzi o culurgiones, chociaż mniej tradycyjny. Culurgiones Cacio e Pepe z dodatkiem bottargi w restauracji Pomata Bistrot w Carloforte to totalne wow! Tradycyjne culurgiones znajdziecie w wielu miejscach. My próbowaliśmy  ich w małej miejscowości Jerzu w górzystym i winnym regionie Ogliastra. Polecamy – Ristorante su Cannonau da Concetta. Więcej o tym miejscu przeczytacie już wkrótce w poście SARDYNIA – GDZIE ZJEŚĆ?

 

 

Sardynia – co zjeść? – panafittas

 

 

Przyznaję, że aż do pierwszego obiadu w malutkim Stintino na Sardynii, nigdy nie słyszałam o Panafittas! Po przeczytaniu menu, byłam pewna, że to rodzaj makaronu – w końcu Włosi mają przeróżne rodzaje! Ale to wcale nie to!

“Panafittas” to tradycyjne danie kuchni sardyńskiej. Jest to kolejne danie przygotowywane przez właśnie z cienkiego, chrupiącego chlebka pane carasau, który jest moczony w bulionie . My jedliśmy Panafittas z sosem pomidorowym, krewetkami i mulami i było bardzo smaczne! Takie Panafittas znajdziecie w Trattoria Opera Viva w Stintino niedaleko sławnej plaży La Pelosa.

 

Sardynia – co zjeść? – malloreddus, czyli chiusoni lub gnocchi alla sarda 

 

 

Ideał dla dzieciaków 🙂 Malloreddus czy też chiusoni to wbrew pozorom wcale nie ziemniaczane gnocchi, tylko makaron kształtem przypominający malutkie gnocchi. Stąd nazwa: gnocchi alla sarda albo gnochetti! W tradycyjnej wersji (malloreddus all campidanese) z sosem pomidorowym i lokalną kiełbasą (salsiccia) i oczywiście posypane pecorino. Sztos!

Danie wywodzi się z centralnej i południowej Sardynii, ale my zajadaliśmy się nimi m.in. w Stintino w Trattoria Opera Viva i były rewelacyjne! Świetne danie dla dzieciaków, również dla tych, które nie przepadają za dominującymi w wielu miejscach na Sardynii rybami i owocami morza. Malloreddus z salsiccią, ale również z sosem na bazie dzika czy koziny zjecie też w miejscowościach położonych dalej od wybrzeża – jak chociażby w winnym Jerzu.

 

Sardynia – co zjeść? – makarony z dodatkiem ryb i owoców morza 

 

Makaron z dodatkiem ryb i np. pomidorków cherry to moje pierwsze i jedno z najbardziej wyraźnych wspomnień kulinarnych z pierwszej wyprawy na południe Włoch w 2009 roku. Przejechaliśmy wtedy całkiem sporo! Zaczęliśmy w Positano i Neapolu, ale jeździliśmy po Apulii, Kampanii, po Kalabrii, po Sycylii. Zajadaliśmy masę pysznych rzeczy. Zakochałam się w fritto misto – i tym w restauracjach, i tym sprzedawanym np. na lokalnych festynach w papierze. Pokochałam też makarony z dodatkiem pomidorów i ryb czy owoców morza, chociażby z pesce spada, czyli z miecznikiem. W tamtych czasach (2009) jeszcze nie pisałam bloga, ale wrażenia z tamtej wyprawy znajdziecie między innymi TUTAJ.

 

Na Sardynii te smaki również możecie odnaleźć – chociażby w ravioli di pesce con vongole e pachino. To ravioli nadziewane białą rybą (często miecznikiem lub okoniem) z dodatkiem pomidorków cherry i vongoli. Świetne zjedliśmy w niewielkiej Meridiana w malutkim, opustoszałym miasteczku Cuglieri.

 

 

Sardynia – co zjeść? – fritto misto / calamari fritti

 

 

Włoski klasyczek popularny chyba we wszystkich nadmorskich regionach! Na Sardynii też możecie go zajadać do woli! Fritto misto albo calamari fritti są dostępne w bardzo wielu miejscach. Mój MUST HAVE zawsze! Pamiętajcie, że jeśli w karcie widnieje Fritto misto z dodatkiem małych rybek i krewetek, a wolicie same kalmary, zawsze możecie o to poprosić i zwykle nie ma problemu z taką zmianą.

 

Sardynia –  co zjeść? – Insalata di polpo con patate / polpo e patate

 

 

Ośmiornica z ziemniakami w roli przystawki jest bardzo popularna na Sardynii. Spotkacie ją zarówno jako antipasti w restauracjach, jak i możecie kupić w sklepach w pudełeczku na wynos. Generalnie połączenie ośmiornicy i ziemniaków to klasyczek! Uwielbiamy wersję galicyjską, czyli pulpo a la gallega. W Galicji gotowana ośmiornica podawana jest na ziemniakach, a następnie obficie skropiona oliwą, posypana solą oraz wędzoną papryką.

Ta z Sardynii to również połączenie ziemniaków i ośmiornicy, ale w nieco bardziej letniej odsłonie. Oliwa, cytryna, pietruszka. Prostota.

 

 

Tuńczyk w różnych wersjach w Carloforte na Isola di San Pietro

 

 

Jeżeli traficie na malutką wysepkę Isola di San Pietro położoną na południowym zachodzie Sardynii, koniecznie musicie spróbować tutejszych przysmaków z tuńczykiem. 

Wyspa słynie z tradycyjnego połowu tuńczyka metodą zwaną “mattanza”. To starożytna technika, która sięga czasów fenickich i jest praktykowana w tym regionie od wieków. Technika polega na użyciu skomplikowanej sieci komór zwanych “tonnara”, które kierują tuńczyki do centralnej komory (zwanej komorą śmierci), gdzie są wyciągane na powierzchnię. Sezon połowu tuńczyka zazwyczaj przypada na maj i czerwiec, ale w innym terminie też spotkacie w restauracjach tuńczyka w przeróżnych odsłonach – tuńczyk w oliwie, tuńczyk suszony, bottarga z tuńczyka, a także różne warianty makaronów z tuńczykiem.

 

My próbowaliśmy tuńczykową przystawkę – Antipasto al Tonnarotto a base di tonno (22 euro) w uroczej restauracji Pomata Bistrot. Zajadaliśmy też pizzę Gourmet ze straciattellą, karczochami, bottargą z poławianego tutaj tuńczyka i skórką z cytryny – również w Pomata Bistrot (20 euro). 

 

 

Carloforte (Castelforte) co roku organizuje też festiwal o nazwie “Girotonno”, który przyciąga zarówno mieszkańców, jak i turystów. Festiwal skupia się na kulturze i kuchni związanej z tuńczykiem.

 

Cassulli – gnocchetti carlofortini

 

Kolejna ciekawostka kulinarna z Carloforte.

Cassulli przypominają gnocchi, ale są mniejsze i robione na bazie semoliny, nie ziemniaków. Typowe dla Carloforte, miasteczka na wyspie San Pietro w pobliżu Sardynii. Podawane z różnorodnymi sosami, często bazującymi na lokalnych składnikach, takich jak tuńczyk, pomidory czy oliwki. Popularna wersja to połączenie tuńczyka, pomidorów i pesto. Pyszne zjecie w restauracji Al Tonno di Corsa w Carloforte.

 

Sardynia – co zjeść? – lokalne słodkości, czyli seadas

 

 

Seadas to słodkie smażone pierożki, nadziewane serem. Zwykle nadziewane są serem Pecorino Sardo.  Początkowo były serwowane jako danie wytrawne, ale obecnie spotkacie je właśnie w wersji deserowej! Są dostępne w wielu restauracjach, zwykle w dwóch wersjach – polane miodem lub posypane cukrem.

Oczywiście w dziale DOLCI znajdziecie też włoskie klasyki jak tiramisu, panna cotta czy semifreddo. 

Sardynia – co jeszcze zjeść?

 

Sporo tego, prawda? 🙂 Jak nic, trzeba jeść i to jeść różnorodnie, by te wszystkie dania przez tydzień czy dwa tygodnie spróbować! Czy to wszystkie lokalne klasyki? Nie, jest ich więcej! Niektórych nie mieliśmy okazji spróbować, bo w żadnej z odwiedzanych restauracji tego nie spotkaliśmy. Na niektóre nie mieliśmy zbyt dużej ochoty – np. na mięsne dania w mocno upalne dni! Tutaj wrzucam Wam, czego NAM SIĘ NIE UDAŁO ZJEŚĆ. Musicie zatem zjeść za mnie 🙂

Zuppa Gallurese – na to miałam wielką ochotę, ale nigdzie tego nie serwowali! Zuppa Gallurese to wcale nie zupa, tylko zapiekanka, trochę jak lasagna, ale na bazie czerstwego pieczywa moczonego w bulionie i przekładanego serem. W Internecie znajdziecie sporo przepisów, jak ją przygotować – na przykład TEN. Widziałam, że sprzedają ją nawet w marketach (tam, gdzie chociażby oliwki), jest też w karcie Panefratteria Cagliari. Następnym razem na pewno tam idę!

Porchetto arrosto (su porcheddu)  – pieczony prosiak również odwołujący się do pasterskich tradycji Sardynii. Porcheddu znajdziecie w wymienionej powyżej restauracji Su Cannonau da Concetta w Jerzu.

 

Dajcie znać, co Wam najbardziej smakowało na Sardynii! A jeśli jeszcze nie byliście, to Co Was kusi najbardziej ? ?